In clubblad De Huizumer nr. 27 (april/mei 1988) is aandacht besteed aan het overlijden van damanimator Roel Bergsma.
Hieronder kunt u het 'In memoriam' van voorzitter Anton Schotanus lezen
en 'Eindspelhoekje', de naam van de rubriek, die Roel Bergsma redigeerde in het clubblad, van de hand van Sietse Nagel, waarbij nog wat aanvullingen.
Verder een aantal feiten op een rijtje.

In memoriam

Roel Bergsma was een sober mens. De Tivoli is van hem niet rijk geworden.
Roel was op zijn manier ook bescheiden. Hij drong zich niet op de voorgrond.
Toch speelde hij vaak een hoofdrol: in een revue of vergadering.
Roel was op vele terreinen creatief. Bovendien kon hij goed improviseren.
De taal bespeelde hij als een instrument. Vooral de Friese taal was hem lief.
Als onderwijzer was hij zijn tijd vooruit. Klassikaal onderwijs was hem een gruwel. Hij zette zijn kinderen liever in groepjes aan het werk.
Tientallen leerlingen stroomden door naar het voortgezet onderwijs.
Het waren zeker niet de slechtsten. Ik heb er velen gekend.
Als bestuurder was Roel de man van de grote lijnen, die hij mee uitzette.
De uitvoering liet hij aan anderen over.
In een vergadering groeide hij naarmate hij meer tegenspel kreeg.
Ook dan was hij op en top toneelspeler. Soms geestig en vol humor, soms bijtend en vol venijn.

Achter het dambord was hij haastig en oppervlakkig. Hij speelde snel, kwam nooit in tijdnood, zocht geen complicaties. Honderden partijen verliepen volgens hetzelfde stramien, dat hij van Keller en diens tijdgenoten had afgekeken.
Haast 40 jaar kon hij zich op deze manier in Friesland aan de top handhaven. Weinig spectaculair, maar doorgaans zeer doeltreffend.
Het partijspel was eigenlijk niets voor Roel. Hij had zijn hart aan de problematiek verpand. Hierin kon hij zich artistiek en creatief uitleven.
Zowel als problemist als als oplosser heeft Roel knappe staaltjes verricht.
Vlak voor zijn verscheiden verschenen twee boekjes met eigen problemen.
Hij had er flink wat eigen geld in gestoken, zuinige bestuurders hielden de knip dicht. Over 50 jaar zouden ze veel geld waard zijn.
Er zijn nog exemplaren over; Pieter Bergsma beheert de nalatenschap.
Dertig jaar heb ik Roel Bergsma gekend als rubriekredacteur van de Leeuwarder Courant. Hij bereed vaak dezelfde stokpaardjes. Toch was hij niet eenzijdig. Alle facetten van het dammen kregen aandacht. De problematiek een beetje meer dan het partijspel. Logisch, de lezers vroegen erom.
Roel was een vurig pleitbezorger voor de verkorte notatie.
Die was zo simpel en zo gemakkelijk uit te leggen. Hij deed het dan ook tientallen keren.
Harm Wiersma wijdde een rubriek aan Roel's dood in De Telegraaf.
Alsof Harm bevroedde dat de meester over zijn schouder zou meelezen gebruikte hij de verkorte notatie. Het getuigt van weinig piëteit dat zijn opvolger in de LC zich niets gelegen laat liggen aan de opvoedkundige lessen van R.B.

Ik zal Roel missen. Zijn al maar kaler wordend hoofd, zijn snedige opmerkingen, zijn warme menselijkheid.
Op vele terreinen - afgezien van de problematiek - voel ik me zo met Roel verwant, dat het is alsof ik een stukje van mezelf kwijt ben.
Toch is Roel er nog. Hij leeft voort in boeken en tijdschriften, in kranten en periodieken, maar vooral in ons hart.
Laten we niet treuren, maar dankbaar zijn voor zo'n man.

De voorzitter van Damclub Huizum,
Anton Schotanus.

Eindspelhoekje

Op 31 maart 1988 overleed op 70-jarige leeftijd ons actieve lid Roel Bergsma.
Hij stond nog zo midden in het damleven.
Bijna 40 jaar lang vulde hij de LC-rubriek.
De twee Friese dagbladen somden reeds zijn vele activiteiten buiten en binnen de damwereld op. Het augustusnummer 1987 van de Pfdb'er geeft een vrij goed beeld van de dammer Roel Bergsma. Hieruit kan men ook opmaken, dat de problematiek hem tot dammen heeft aangezet.

Het is dan ook niet vreemd, dat het Roel Bergsma was, die de probleemrubriek voor ons clubblad opstartte. Door zijn medewerking en meedoen aan diverse rubrieken stimuleerde hij velen.
Sinds De Huizumer nummer 17 (maart/april 1986) verzorgde Roel Bergsma de rubriek 'Eindspelhoekje'. Deze rubriek kenmerkte zich door de eenvoudige opzet. Voor zowel beginner als gevorderde speler was deze één bladzijde omvattende rubriek een leuke oefening.
In zijn rubriek in de  Friesland Post van enige jaren terug spiegelde hij het Hollands dammen aan het dammen Frysk Spul. Voor de laatste spelvorm ontwikkelde hij diverse problemen.

Uit de Leeuwarder Courant  van januari 1984:

Als belangrijke drijfveer noemt Bergsma dat hij wil aantonen dat het Friese Spel qua artisticiteit danig is achtergebleven bij het partijspel, maar dat het tocht rijk is aan combinaties en problematiek.
B.: 'Boppedat hat Tulner, in bekend spiler yn it Fryske Spul ris tsjin my sein, dat ik it spul in nije diminsje jûn ha. Soks stimulearret fansels wol.
Partijspylje yn it Fryske Spul kin ik net, mar dy problematyk hat my fan jongsôf oan altiten al grepen. Doe't wy eartiids  op'e fyts nei de kweekskoalle giene en der lei in krante mei in damrubryk yn'e sleat, dan fiske ik him der út.
Sjoch ik bin ek noch al wat Frysk kultuersinnich ynsteld en as ik op dat mêd wat bijdrage kin, wol ik soks graach dwaan, it is ek wat in kreative drift dy't yn my sit.
Ik ha it idee dat de toppers yn it Fryske Spul in hiel protte witte fan de iepeningstheory, mar dat benammen it einspul wat efterbleaun is.'

Het Fries was zijn handelsmerk. In het partijspel viel hij op door het bezethouden van veld 47. Dat hij zich nog steeds op hoofdklasseniveau kon handhaven schreef hij toe aan het feit, dat hij zich tijdens een partij nooit erg hoefde in te spannen.
Bergsma was voorstander van de verkorte notatie als het ging om het aangeven van oplossingen en verder had hij een duidelijke mening over tientallen. Het maakte volgens hem niet uit welke naam een 10-tal droeg (Huizum-1, -2 of -3). Spelen aan de hoogste borden van het derde betekende immers veel meer tegenstand, dan spelen aan de laagste borden van het tweede en dus kon iemand, die zo hoog mogelijk wilde spelen in dat lagere team zijn hart ophalen.

In een interview met Gerrit Kloosterman in het Friesch Dagblad van 30-12-1986 zegt Bergsma:
'Want ik bin in man dy't in miening hat of hielendal net.'

Het begin van dit interview toont de humor, die Bergsma bezat en die hij ook gebruikte voor zijn revues:
'Ik bin Roel Bergsma út Terherne, eks  skoalmaster, earelid fan it Frysk Dambûn, lid fan fertsjinste fan it Nederlânsk Dambûn, lid fan fertsjinste fan de Gemeente Utingeradeel, lid fan fertsjinste fan de skûtsjesilerij, ridder yn'e orde fan Oranje Nassau en ús heit wie stront- en modderskipper mei in skipke fan sechtjin tûne en ús mem is berne yn in spitkeet op Sumarreheide.'

Roel Bergsma was een promotor van de damsport. Iemand, die hij als leerling in de klas had gehad, kwam niet alleen van school met de nodige basiskennis, maar kon ook nog een aardig potje dammen.
Op de wal naast zijn woanskip in de Sansleat in Terherne stond zomers wel eens een groot demonstratiebord op een ezel met daarop ter oplossing een licht damprobleempje. De toevallig passerende watersporters moeten toch ietwat vernuiverd hebben opgekeken.

Tijdens een tientalreis vertelde Roel Bergsma eens, dat de paragnost Jelle Veeman eens tegen hem gezegd had, dat hij nog eens een boek zou schrijven.
Wel, dit is niet helemaal uitgekomen, tenzij Veeman de onlangs uitgekomen boekjes 'Een verzameling damminiatuurtjes' en 'Gevarieerd damkompositie-werk' met daarin het levenswerk van Roel Bergsma bedoelde.

In de krant verschijnen overlijdensberichten van Kabaretselskip 'It Wâld' uit Oranjewoud, de Mearkeploech fan âld-Utingeradiel, de Skûtsjecommissie Heerenveen, de feestkommissie Terherne, de Redaksje Brio, de Sneintemoarnsploech, de Sjongspulploech, Bestjoer It Doarpshûs De Buorkerij,
de Stifting Boerebrulloft De Jouwer, Bestjoer VVV Pleatslik Belang, Haadredaksje en redaksje fan de Ljouwerter Krante, Bestuur en leden Damclub Huizum, Personiel en m.r. IBS It Kampke Terherne, ABOP ôfd. Boarnsterhim, Bestjoer en meiwurkers fan St. Wetterrekreaasje Terherne, de leden en bestjoer  fan de Provinciale Friese Dambond en van de Spilers, spylsters en oanhang fan it eardere ûnderwizersselskip Roel Bergsma.

De laatsten zetten in de advertentie: 'As ik dea gean dan  ha'k twa kear sa lang libbe, want ik libje dei en nacht'. Dat wie Roel. Humoristysk, skerp en dochs ek gefoelich. Hij wie foar ús de ynspirator  en stimulator.

Aangezien de Bergsma's in zekere zin de nuchterheid aanhangen was er maar één spreker op de crematieplechtigheid op 5 april 1988 te Goutum, de heer Herman Tichelaar uit Heerenveen. Er waren hierbij meer als 350 belangstellenden aanwezig.

Feiten Roel Bergsma:

Geboren te Warten op 23-1-1917.
Overleden te Terherne op donderdag 31-3-1988 (70 jaar oud).
Hij werd getroffen door een beroerte.
Getrouwd met Froukje Terpstra.
Kinderen uit dit huwelijk: twee dochters, n.l. Gelske en Hike
Beroep: onderwijzer - âld-haad fan de iepenbiere skoalle.

Broer van o.a. Pieter Bergsma.
Oom van o.a. Douwe de Jong.

Lid van Damclub Huizum. Speelde jarenlang in Huizum-1 en was betrokken bij het landskampioenschap in 1974 (zie de foto op de Harm Wiersma-fotopagina). Speelde daarna nog jaren, vaak landelijk, mee in Huizum-2.
Voordat de club met de onderlinge competitie begon, had Bergsma al enkele op te lossen standjes op het bord laten zien aan daarvoor belangstellenden.
Hiervoor vroeger ook nog van een paar andere damclubs (Hijum ?).

Andere bezigheden:
- schrijver van revuen en sjongspullen voor verschillende verenigingen en
 organisaties. Bijvoorbeeld voor optredens in de feesttent bij het skûtsjesilen in
 Terhorne.
- hij was bijna 40 jaar damrubriekredacteur van de Leeuwarder Courant.
- hij was 30 jaar lang voorzitter van de Provinciale Friese Dambond.
- hij was jarenlang voorzitter van de V.V.V. in Terherne.
- hij schreef commentaren in het dorpsblad Brio onder de naam 'Betweter'.
- hij zette zich in voor de Friese taal.
- hij richtte in 1964 het Frysk ûnderwizerskabaretselskip Mid Fryslân op;
 het eerste sjongspul was 'Underweis mei it ûnderwiis',
 het laatste heette 'Ut  it  leech omheech'.
- lang was hij ambtenaar van de burgerlijke stand op de boerebruiloft in Joure.
- ook was hij spreker tijdens de herdenking van de slag bij Warns op het Rode
 Klif.
- hij publiceerde diverse boekjes met probleemstanden in zowel het Hollandse
 als het Friese speltype.

Deelname aan het damkampioenschap van Friesland:  30 x
( kampioen in 1961 ; hiernaast 3 x 2e   en 7 x 3e ; in 1956  werd broer Pieter 1e en Roel 2e). Roel Bergsma staat 6e in het FK-klimklassement (16 pnt.).
In 1943 speelde hij voor het eerst mee in de Friese finale.
Vlak voor zijn overlijden speelde Bergsma nog een ronde in de halve finale om het kampioenschap van Friesland 1988.

Aan het Open Damkampioenschap van Leeuwarden deed hij mee in 1985
en in 1987. In 1985 werd hij gedeeld 3e en in 1987 iets tegenvallend 26e.

De laatste damrubriek in de Leeuwarder Courant van Bergsma's hand verscheen op zaterdag 26 maart 1988. Hierin behalve probleemstanden een lopende partij tussen LC-lezers en Rein van der Pal.
Op zaterdag 2 april 1988 verscheen er een bericht in de krant over het vervallen van de damrubriek in verband met het overlijden van dammedewerker Roel Bergsma.
Rein van der Pal nam de taak op zich om op 9 april 1988 Bergsma op te volgen als damrubriekredacteur van de Leeuwarder Courant.

( Tot zover eerst.   S.A.N.)